’s Heeren Vruchten, 9 juni 2023 – Dag 4 van de Voedselbos Expert Cursus 2023 voerde ons naar voedselbos Kreilerwoud (1,3 ha.) in Barsingerhorn, in het West Friese deel van Noord Holland.
Introductie Jelle Fekkes
Daar werden we opgewacht door Jelle Fekkes, die eind 2016 de knoop doorhakte om een eigen voedselbos en eetbaar landschap te realiseren in Barsingerhorn, in samenwerking met Peter Fekkes (broer van Jelle) en José Oud. Dit echtpaar woont aan de Kreil, en verzorgt hier training en coaching voor bedrijven. Eerst heette het Crailoo Food Forest, in 2018 is de naam veranderd in Voedselbos Kreilerwoud, dat hiervoor het natuurlijke decor vormt.
Voedselbos Kreilerwoud biedt Jelle de ruimte om visie, ideeën en soorten aan de praktijk te toetsen. Daarnaast groeit het ook gewoon uit tot een functioneel productiebos.
Met het drieluik landschapsarchitectuur, eetbaar landschap en educatief voedselbos verzorgt Jelle advies, ontwerp, coaching en educatie aan bedrijven, particulieren, stichtingen en overheden. In de jaren voor de aanleg van Kreilerwoud was Jelle al actief als landschapsarchitect: ontwerpen en inrichting van openbare ruimte. Vanaf 2012 Stadslandbouw, oftewel bij burgers bewustzijn voor landbouw te genereren. En in 2013 kwam hij voor het eerst in aanraking met het fenomeen voedselbos en permacultuur.
Onze motivatie
Het duurde even voor alle (zich niet afgemelde) 10 deelnemers aanwezig waren, en ondertussen begonnen we beurtelings te vertellen wat onze drijfveren zijn om deze cursus te volgen.
Presentatie
Vervolgens loodste Jelle ons door zijn presentatie, waarin hij (ik denk een beetje te weinig) inging op zijn vakgebied. Hij liet overzichten zien, waarop bijvoorbeeld de drie pijlers onder duurzame architectuur en ruimtelijk ontwerp in beeld kwamen: Firmitas (degelijkheid), Utilitas (functionaliteit) en Venustas (schoonheid).
Zonder te polariseren confronteerde Jelle ons met uitlatingen van verschillende autoriteiten op het gebied van natuur en landbouw, zoals Sir David Attenborough (waarvan Jelle dacht dat die grootheid al overleden was), die natuur en (intensieve) landbouw scheidde, terwijl ‘onze’ (voormalig) minister Carola Schouten het begrip kringlooplandbouw bezigt. En zo werd ook de vraag opgeworpen ‘Waarom zijn bomen belangrijk?’, plus een opmerking uit de Correspondent ‘Laat de natuur weer nutteloos zijn, dat is pas echt nuttig!’
Ook ging Jelle in op wat hij het basisverhaal noemt, er is/wordt te weinig onderzoek gedaan naar wat er nu voor voedingsstoffen in de bodem aanwezig zijn.
Windschermen
Een ander interessant feit dat Jelle te berde bracht was het wel of niet aanleggen van windschermen. Windschermen in de vorm van een bomenhaag zorgen bij akkerbouw voor een 10%-20% hogere opbrengst. Om een optimaal gebruik te krijgen van windschermen kunnen die het beste om de 80 meter geplaatst worden, dan bescherm je de gewassen tegen de wind, voorkom je snelle uitdroging van de grond, maar ook genereert dat een hogere luchtvochtigheid. Die windsingels kan je dan laten bestaan uit (schiet)wilgen en elzen. Ook voedselbos pionier en goeroe Wouter van Eck is de mening toegedaan dat je je voedselbos beter kan afsluiten van de wind zodat het productiever wordt. Want vooral bij kleigrond zorgt wind voor verdroging. Over vruchtbomen werd opgemerkt dat je selectief moet zijn bij de aanschaf, omdat veel fruitbomen geselecteerd zijn voor de houdbaarheid van hun vruchten in koelcellen. Het verschil tussen een economische en ideologische insteek.
Van Martijn Aalbrecht leerden we dat bij de opstart van een voedselbos een eenmalige input van mineralen wenselijk is. Met name op zandgrond moet er rekening worden gehouden met de uitputtende (overvragende) werking van het bodemleven door de grondgebruiker. Eerst input aan mineralen leveren (mulch/compost), want zonder input ‘gaat’ het op zandgrond minder goed groeien. Belangrijk zijn de symbiotische relaties die schimmels, bacteriën en sporen met elkaar aangaan. Zo werd er gesproken over de successie van de bodem, dat de bomen de bodem maken doordat ze bijvoorbeeld de benodigde schimmels aantrekken en dat pioniers werken met bacteriën.
Van theorie naar praktijk
Na de onderbreking vanwege de gezamenlijke, goed verzorgde lunch, gingen we naar buiten om het voedselbos Kreilerwoud te bezoeken. Dat voedselbos bestaat uit twee delen (zie foto) omdat er rekening is gehouden met de zichtlijnen van omwonenden. Over zichtlijnen gesproken, die waren in Kreilerwoud slecht zichtbaar. Overal stonden hoog opgeschoten brandnetels, en Jelle vertelde dat hij deze maand voor het eerst paadjes gemaaid had. Desondanks liepen de deelnemers met korte broeken achteraan door het bos, omdat 40 centimeter maar een smalle doorgang is. Gelukkig waren de meeste aanplanten voorzien van bamboestokken, zodat die niet over het hoofd konden worden gezien. En veel bomen op het terrein waren min of meer ingekapseld door rupsen. Ter afsluiting (van dit verslag) wat oneliners:
- Wilgenzaadjes zijn slechts héél kort kiemkrachtig
- Ginkgo zaailingen heb je zowel van de mannelijke als van de vrouwelijke boom en het kan wel 20 jaar duren voordat de Ginkgo vruchten gaat geven
- Standplaatsfactoren, oftewel de juiste bomen creëren hun eigen ideale standplaats
- Martin Crawford heeft tabellen gemaakt van winterhardheid en smakelijkheid van bomen en planten.
- Gaan we met de zeespiegelstijging ooit over op zoutwater minnende voedselbossen?
- Over de voedselbosprijs nu: deze wordt eerder meer dan minder waard.
Bijzonder waren de Toona met zijn roze bladeren, het eetbare blad van de Chinese pistache en om het verschil te proeven tussen de bladeren van de zomer- en de winterlinde. Ook bijzonder was dat Jelle dit voedselbos in zijn eentje beheerde en op ongeveer 65 km afstand in Haarlem woont. Dat verklaart ook de smalle paadjes, de minder fraaie toegang door over een hek te moeten klimmen, de grote hoeveelheid hoge brandnetels en de qua actualiteit achter lopende website (op wat foto’s na).
De powerpointpresentatie van Jelle kan je hier downloaden.