’s Heeren Vruchten, 8 september 2023 – Dag 6 van de Voedselbos Expert Cursus 2023 vond op de eerste dag van september plaats in het Brabantse dorp Zeeland, waar we te gast waren bij Sjef van Dongen’s Fruitz For Life en Fruithof de Brand. Een uurtje eerder dan we gewend waren van de eerste 5 cursusdagen, maar desondanks konden we redelijk op tijd van start gaan.
Introductie Sjef van Dongen
Na een internationale carrière in de agro-industrie zag Sjef het licht in een voedselbos in Brazilië. Sjef en Wilma werden enkele jaren geleden geïnspireerd door de boekenreeks ‘De rinkelende dennen van Rusland’ over de Siberische Anastasia. Vladimir Megre vertelt in deze reeks op een unieke manier en vanuit een ander perspectief hoe een samenleving er ook zou kunnen uitzien. Deze boeken vormden de spirituele basis voor Sjefs Permacultuur. In 2008 begon hij samen met Wilma het bedrijf Fruitzforlife om zich vervolgens nog meer te gaan richten op grootschalige agroforestry-projecten. Binnen Agroforestrysupplies is Sjef verantwoordelijk voor strategie, inkoop, verkoop en verdere optimalisering.
Enkele uitspraken van Sjef: “Voeding is 80% van je gezondheid” en “Je bent wat je eet” en over het AH voedselbos langs de A2: “Greenwashing?”
In zijn huidige bedrijfsvoering ondersteunt hij de omvorming van traditionele boeren, door bijvoorbeeld de boeren te laten meegroeien, hun denkproblemen op te lossen en ook mee te denken over het veranderen van mechanisatie en systematische aanleg. Fruitz For Life telt momenteel 6 ZZP-ers + Wilma en Sjef.
Na deze inleiding ging om 11:00 uur de kennisoverdracht buiten verder. En buiten is in dit geval de kwekerij Fruitz For Life. Het eerste wat opviel was de bodembedekking tussen de rijen met boompjes. Zoals die volgens Sjef in Brazilië met pindaplanten was begroeid, had hij er hier witte klaver tussen staan. Een prima stikstofopnemer en een plant die de ondergrond nagenoeg volledig bedekt. En inderdaad, slechts hier en daar was een klein plukje brandnetels te zien. Omdat deze kwekerij al een aantal jaren bestaat, kon je goed het verschil zien tussen de pas aangeplante eenjarige spillen tot en met de 3-jarige boompjes.
Dieper in zijn kwekerij aangekomen merkte Sjef op dat met de verkoop van de bomen en struiken hij zijn kwekerij langzaamaan naar een voedselbos aan het omvormen was. Daar telkens één of meer bomen van een qua leeftijd en ras gelijke aanplant te laten staan. Op de vraag wie zijn afnemers zijn, antwoordde hij dat de helft tot tweederde van zijn kweekgoed naar ‘eigen’ projecten ging.
Bij het uithalen en verkopen van boompjes sprak hij over twee methoden. De zogeheten Amsterdamse methode, waarbij je de plant verkoopt met kale wortel. En met kluit, waarbij belangrijk is dat wat je qua wortel afsnijdt aan de onderkant van de boom, je ook aan de bovenkant moet snoeien. Hij kweekt opvallend veel notenbomen, want hazelaars, kastanje- en walnotenbomen zijn bomen voor de toekomst. Over aanplanten van nieuwe boompjes is zijn bevinding: 1e jaar = overleven, 2e jaar = groei en 3e jaar op weg naar volwassendom (vruchtvorming, hoewel sommige notenbomen daar iets langer over doen).
Als je maait tussen de rijen: klepelen! Bij dit verslag staan ook twee foto’s waarbij je het verschil in groeikracht uit de ondergrond kan zien met of zonder grondverstoring.
Vervolgens werd stilgestaan bij Air Pots
In de omschakeling naar een meer natuur inclusieve landbouw vormt perfect plantmateriaal een belangrijke component. In de voortdurende zoektocht naar verbetering, pioniert Sjef met het systeem van Airpot. Deze revolutionaire aanpak van de containerteelt in de boomkwekerij, geeft planten geen spiraalvormige wortels, maar prachtige wortels die meteen in elke andere container kunnen worden verpot.
Planten in april versus in november/december
Sjef benoemde een zestal voordelen van het planten van kweekgoed in april ten opzichte van de laatste twee maanden van het jaar:
- waterschade
- begaanbaarheid van het terrein
- dierschade (niets te eten behalve de net aangeplante boompjes en struiken)
- wortelgroei
- vorstschade
- planten met of zonder bladeren
ANP-plantrijen
Ten slotte kwam nog ter sprake het ANP-planten, oftewel het trio-systeem. Daar wordt mee bedoeld het in een rij planten van drie verschillende bomen: appelboom – stikstofbinder (olijfwilg of duindoorn) – peer, waarbij je telkens die drie boompje in die volgorde in de rij zet. Met de opmerking dat alle boompjes wel van hetzelfde ras moeten zijn, want dan wordt het oogsten des te efficiënter.
Bij fruitbomen met een zwakke onderstam moet je minder ruimte tussen de boompjes aanhouden, bij een sterke onderstam kan je ruimer aanplanten. Ook de grondsoort dicteert plantregels: zo vraagt leemgrond 5 meter tussen de rijen, terwijl voor zandgrond 3 meter de regel is.
Verplaatsing naar Fruithof de Brand
Na een klein stukje met de auto werden we door Fruithof de Brand geleid. Een voedseltuin van 200 bij 50 meter (= 1 ha), opgezet volgens het Permacultuur principe (Bill Morrison) in 5 zones. Zone 1 t/m 4 was nu al aanwezig, zone 5 (puur natuur) nog niet. In de eerste zone was een moestuin aangelegd, verderop zagen we bijvoorbeeld een Italiaanse els (een prima stikstofbinder) die ook als kapstok diende voor een druivelaar, met verrassend grote druiven. We kregen enkele witte/gele vruchten van de Amber-variant van de Olijfwilg te proeven (lekker fris), een vaker gehoorde uitdrukking hierover was “Daar hangt Amber”, maar ook “Vanessa is best wel lekker” schijnt daar regelmatig te worden geuit.
Zelf was ik vooral onder de indruk van de vele volwassen Paw Paw’s, wat een mooie vruchten hingen daaraan! De hand met bessen (foto) is gevuld met Chinese kornoeljes (zie filmpje).
Lunchtijd
Om half twee waren we weer terug bij Fruitz For Life, waar ons een lekkere lunch werd voorgezet. Op speciaal verzoek kregen we nog een korte rondleiding in de voormalige kippenschuur, waar Sjef en Wilma deze prachtige ruimte langzamerhand veranderen in een multi-use environment, met kantoorblokjes, een gymzaaltje en een collegezaal met tribunes.
Tussentijdse evaluatie
Tenslotte kreeg eenieder na zo’n vijf minuten bedenktijd de gelegenheid om de eerste zes cursusdagen samen met Bart te evalueren. Ik heb dat niet allemaal genoteerd en zeker niet onthouden, want eind oktober worden al die issues door Bart en Max aan de orde gesteld.
